تفسیر بیتی از حافظ : "مرید پیر مغانم ز من مرنج ای شیخ / چرا که وعده تو کردیّ و او بجا آورد"
معمولاً در تهران، هر واعظی را كه برای يک دهه برای منبر رفتن در مجلسی دعوت مي كردند، در شب آخر وی را برای همان دهه از سال ديگر نيز دعوت می‌نمودند. در آخرين سالي كه مرحوم دُرّی در قيد حيات بود، يكشب از دهه ی محرّم (شب هشتم يا نهم) جواني از ايشان قبل از منبر سوال مي كند كه: مراد از اين شعر چيست؟:
مريد پير مغانم ز من مرنج ای شيخ چرا كه وعده تو كردیّ و او بجا آورد
مرحوم درّی مي گويد: جواب اين سوال را در بالای منبر مي دهم تا برای همه قابل استفاده باشد.
ايشان در فراز منبر از قضیه ی نهی آدم أبوالبشر از خوردن گندم، و داستان . . .
نان جوين خوردن أميرالمومنين عليه‌السّلام را در تمام مدّت درازای عمر بيان می‌نمايد، و حتي اينكه آن حضرت در تمام مدّت عمر ابداً نان گندم نخورد و از نان جوين سير نشد. مراد از شيخ در اين بيت، حضرت آدم علي نبيّنا و آله و عليه السّلام است كه وعده ی نخوردن از شجره ی گندم را در بهشت داد ولی به آن وفا نكرد و از امر خداوند سرپيچی نمود و گندم را تناول كرد. و مراد از پير مغان حضرت أميرالمومنين عليه‌السّلام است كه در تمام مدّت عمر نان گندم نخورد، و وعده عدم تناول از شجره گندم را او ادا كرده و به اتمام رسانيد.
اين مجموع تفسير اين بيت بود كه وی بر سر منبر شرح داد و منبرش را خاتمه داد.
قبل از پايان سال، مرحوم درّی فوت می كند؛ و لهذا در سال بعد، در دهه محرّم در آن مجلس مَدعُوّی كه بايد حضور داشته باشد، نمی‌تواند شركت نمايد.
درست در سال بعد در دهه محرّم در همان شبی كه اين جوان سوال را از مرحوم درّی می كند، وی را در خواب می‌بيند كه: مرحوم درّی به نزد او آمد و گفت: ای جوان! تو در سال قبل در چنين شبی از من معنی اين بيت را پرسيدی و من آن طور پاسخ گفتم. امّا چون بدين عالم آمده‌ام، معنی آن، طور ديگری برای من منكشف شده است:
مراد از شيخ حضرت ابراهيم عليه‌السّلام است، و مراد از پير مغان حضرت سيّد الشّهداء عليه‌السّلام؛ و مراد از وعده، ذبح فرزند است كه حضرت ابراهيم بدان امر خداوند وعده وفا داد، امّا حقيقت وفا را حضرت أباعبدالله الحسين عليه‌السّلام در كربلا به ذبح فرزندش حضرت عليّ أكبر عليه‌السّلام انجام داد.
فردای آن شب، اين جوان در آن مجلس معمولی همه ساله مرحوم درّی می‌آيد و اين خواب خود را بيان می كند. و معلوم است كه با بيان اين خواب چه انقلابی در مجلس روی داده است.
شعر حافظ معنی اوّليش معنی عام است؛ يعنی مراد از شيخ همان علمای ظاهرند كه از باطن خبری ندارند، و معنی پير مغان استاد اخلاق و عرفان است كه رشته تربيت نفسانی بدست اوست؛ و مراد از وفاء به وعده ننمودن شيخ و انجام وعده پير مغان، پایبند نبودن برخی از دسته ی اوّل به اصول اعمال و زهد از دنيا، و ملتزم بودن دسته دوم به اصول تزكيه نفس و عدم توجّه به زخارف میباشد. امّا معني دومی را كه مرحوم درّی نموده بود، لطيفه ی استنباطی است كه دقيق‌تر است؛ و با حفظ معنی اوّل جای خود را می تواند به خوبی نشان دهد. و امّا معنی سومی را كه در خواب ديده است، دقيق‌تر از معنی دوم میباشد؛ و با حفظ معنی اوّل و همچنين حفظ معنی دوم كه به جای خود صحيح می‌باشند، معنی خود را به طور جالب و دلنشين اظهار می كند.
و بنابراين، معانی متضادّی در شعر نيست؛ بلكه اين معانی، تو در تو و باطن در باطن است. و همه ی اشعار حافظ از يک رموز خاصّی كه حاكی از كنايات بديعه و اسرار مخفيّه و معانی عميقه‌ای است حكايت می‌نمايد.
برگرفته از کتاب روح مجرد اثر مرحوم علامه آیت الله حسینی تهرانی
ایمان ابوذر و مدیریت شُل ایمان ها!
از رییس علی تا سید علی
تفسیر بیتی از حافظ
كه ,اين ,است ,به ,معنی ,حضرت ,مراد از ,است كه ,مرحوم درّی ,و مراد ,را در ,حفظ معنی اوّل
درباره این سایت